Kapadvies Bouwdeel R Catharinaziekenhuis

Het betreft de kap van 3 eiken op het terrein van het Catharina Ziekenhuis Eindhoven ten behoeve van de bouw van een nieuw Gebouw R. 

Afbeelding 1. De 3 eikenbomen die nu aanwezig zijn op de locatie van beoogd gebouw R. 

Afweging 

In het nieuwe gebouw R komt de ziekenhuisapotheek, de Centrale Sterilisatie Afdeling, Scopen Desinfectie afdeling, als ook kantoren en het bezoekers- en personeelsrestaurant. Enkele van deze functies zijn nu nog ondergebracht in gebouw K, dat gesloopt zal worden.  

TGE was in eerste instantie kritisch op het plan. Moet het kleine stukje groen op maaiveld dat op het terrein nog aanwezig is, opgeofferd worden voor nog meer steen? We weten dat een groene omgeving met veel kleuren en geuren van bloeiende planten een belangrijke bijdrage levert aan het herstel van zieke mensen, aan het werkplezier van personeel, aan de gemoedstoestand van bezoekers, aan de hittebestrijding rondom het gebouw, etc etc. Uitgebreidere informatie hierover vind u bijvoorbeeld op De-Groene-Stad-Factsheet-Zorg-NL.pdf (degroenestad.nl). Daarbij ligt het Catharina Ziekenhuis in een wijk die is bestempeld als “groenarme wijk”, waar de gemeente tot doel heeft om de omgeving juist te vergroenen ten behoeve van de gezondheid van de bewoners.  

Bij verdere navraag blijkt de toekomstvisie van het ziekenhuis toch wel in het groen te liggen. Gebouw K zal gesloopt worden, waardoor een grotere ruimte ontstaat die vergroend kan worden (zie afbeelding 2). Daarbij wordt er een daktuin aangelegd bovenop gebouw R (zie afbeelding 3).  

Afbeelding 2. Beeldkwaliteitsplan na sloop van gebouw K. 

Afbeelding 3. Impressie van de daktuin zoals beoogd op gebouw R. 

De daktuin krijgt een substraatlaag van een meter dik, voldoende volume om planten en heesters te ondersteunen. Hier kan meerwaarde gecreëerd worden voor personeel, patiënten en bezoekers. We adviseren om bij de plantkeuze ook rekening te houden met het ondersteunen van insecten (denk aan vlinders en bijen) en vogels, zodat je naast waarde voor mensen, ook waarde toevoegt voor de biodiversiteit in de stad. “Meervoudige waardecreatie” is nodig in een stad waar de druk op de ruimte zo groot is, hoewel we begrijpen en ook onderschrijven dat gezondheid voor mensen op deze locatie voorop staat. Ditzelfde geldt ook voor het groen op het nieuwe maaiveld. Denk aan inheemse beplanting, bes-dragende struiken en nectar-dragende planten en bloemen. 

Door het totale plan zien we in dat de groene kwaliteit van het ziekenhuis terrein er in potentie flink op vooruit kan gaan op termijn.   

Bodemkwaliteit op locatie van gebouw K 

Het zal lastig en kostbaar zijn om de locatie waar nu gebouw K aanwezig is, met in de ondergrond fundering, puin en zand, om te toveren tot een vruchtbare bodem die geschikt is voor bomen en planten. Vanuit het oogpunt van groen is het dan ook een vreemde beslissing om gezonde bodem met volwassen eiken te bebouwen, terwijl een aangrenzend gebouw gesloopt wordt ten behoeve van groen. Het ziekenhuis geeft echter aan dat de functies die overgedragen worden van gebouw K naar gebouw R, niet tijdelijk gemist kunnen worden of elders ondergebracht kunnen worden. Het gaat dan voornamelijk om de sterilisatie afdeling en de scopen desinfectie afdeling. Vandaar dat toch de keuze is gemaakt om eerst te bouwen op een nieuwe locatie, en vervolgens te slopen op de oude locatie.  

We begrijpen deze overweging, maar willen dan wel enkele adviezen meegeven richting het ziekenhuis over de bodemvoorbereiding. Er zal veel expertise nodig zijn om de bodem na sloop van een gebouw weer geschikt te krijgen voor planten en bomen. Er kan ook lering getrokken worden uit het bodemonderzoek dat gedaan is rondom de huidige eiken. De bomen blijken slechts 25cm diep te kunnen wortelen, omdat de grond daaronder te sterk verdicht is. Dit, samen met de maaischade die aanwezig is aan de stamvoet, brengt de levensverwachting van de eiken omlaag. In de nieuwe situatie moet daarom voldoende diep worden afgegraven en grond worden losgemaakt om planten en bomen duurzaam te ondersteunen. Daarbij raden we aan om nieuwe bomen te voorzien van onderbeplanting. Dit komt ten gunste aan de kwaliteit van de bodem, het water-absorberend vermogen van de bodem, en voorkomt maaien rond de stamvoet. Allen dragen bij aan de gezondheid en toekomstverwachting van de nieuwe bomen. 

Compensatie   

Hoewel er voor de totale groene inrichting nog geen uitgewerkt plan is, vraagt de Verordening Bomen van de gemeente wel om een compensatieplan voor de 3 eikenbomen die nu gekapt gaan worden. De eiken zijn daartoe getaxeerd, en komen op een waarde van opgeteld 18.153 EUR.  

Als compensatie voor deze bomen worden de volgende bomen teruggeplant: 2 Quercus robur (zomereik), 2 Quercus cerris (moseik), en 1 Quercus palustris (moeraseik). Onder en rondom de eiken wordt onderbeplanting toegepast in de vorm van beuk en haagbeuk. De 5 bomen, inclusief onderbeplanting en ondergrondse groeiplaatsinrichting en 3 jaar nazorg, zullen voldoende zijn om het bedrag van de te kappen bomen te compenseren.  

Eikenprocessierups 

Gezien de keuze voor nieuwe eiken, die we overigens ondersteunen, geven we wel mee om in de verdere uitwerking van het landschapsontwerp rekening te houden met plantensoorten die rovers van de eikenprocessierups aantrekken. Soorten rovers die je aan wil trekken zijn mezen, sluipwespen, sluipvliegen, gaasvliegen, lieveheersbeestjes en vleermuizen. Het makkelijkste uitgangspunt is om voor variatie in beplanting te kiezen, aansluitend bij onze oproep hierboven om bij de inrichting ook aan biodiversiteit te denken. Enkele voorbeelden van soorten die de genoemde roofdieren aantrekken zijn: brandnetel, kardinaalsmuts, duizendblad, hazelaar, kornoelje, vuilboom, klimop, dille, kamperfoelie, goudsbloem, campanula, lavendel, heide, marjoraan/marjolein/oregano, viburnum, kattenkruid.  

Naast door plantkeuze, is het mogelijk om inbouwvoorzieningen voor mezen en vleermuizen te treffen in de nieuwbouw. Binnen TGE zijn experts die eventueel graag adviseren over de verwerking hiervan in het huidige bouwplan.   

Ten slotte doen we de suggestie om de dode stammen van de te kappen eiken te verwerken in het plan, bijvoorbeeld als los element op het groene sedumdak. Ook dit heeft een groot insect-ondersteunend effect, zal vogels en vleermuizen aantrekken, en zal ook de natuurwaarde van het sedumdak laten toenemen.  

Conclusie 

We begrijpen de noodzaak vanuit oogpunt van het ziekenhuis om te bouwen op de plek van de bomen, alvorens elders te slopen en te vergroenen. Mits op een goede manier uitgevoerd, gaat op termijn het groene beeld van het ziekenhuis aanzienlijk verbeteren. Ten behoeve van dit lange termijn doel kunnen we accepteren dat er op korte termijn juist groen moet wijken.  

Wel geven we enkele adviezen mee om erop toe te zien dat de nieuwe groene locaties ook worden voorzien van een bodem die bomen en planten kan ondersteunen. Daarbij doen we suggesties om de diversiteit aan beplanting te verhogen om zo eikenprocessierups tegen te gaan, als ook om het verhogen van de beeldkwaliteit en de kwaliteit van een verblijfsomgeving te combineren met het ondersteunen van de biodiversiteit.     

Voor verdere toelichting zijn we uiteraard bereikbaar.  

Namens Trefpunt Groen Eindhoven, 

Linda van Driel