Kapadvies Essen Nuenenseweg 1

Het advies luidt: positief, mits een deel voor onderzoek kan blijven staan.

Aanleiding

Op het terrein van Lunetzorg (Nuenenseweg 1, Eckartdal) staan ca. 70 essen aan het wandelpad langs de Dommel. De locatie van de essen is in afbeelding 1 rood omcirkeld. Vanwege de snel teruglopende conditie van de essen en de gevaarzetting die dit veroorzaakt is Lunetzorg voornemens de 73 essen te kappen en te vervangen door ca. 70 nieuwe bomen. 

Afweging

Trefpunt Groen Eindhoven is bekend met de slechte conditie van de essen langs de Dommel in Eckartdal. Desalniettemin heeft Trefpunt Groen Eindhoven de situatie in ogenschouw genomen om tot een advies te komen ten aanzien van de voorgenomen kap en compensatiewerkzaamheden. 

De 73 essen vertonen alle kenmerken die toe te schrijven zijn aan de essentaksterfte. Deze boomziekte wordt veroorzaakt door een schimmel met de naam Hymenoscyphus fraxineus (vals essenvlieskelkje). 

De Hymenoscyphus fraxineus is een schimmelsoort die als saprofyt op afgevallen bladstelen van de es leeft. De schimmel tast de es aan (van blad tot cambium). Dit leidt tot verstoring van de sapstroom wat zichtbaar wordt door verdord blad in de kroon van aangetaste essen in de loop van het groeiseizoen en afsterving van twijgen of zelfs delen van de kroon. Kenmerkend zijn ook de langgerekte afgestorven plekken in de bast rondom de aanzet van geïnfecteerde twijgen en de karakteristieke bruinverkleuring van afgestorven twijgen. Over het algemeen is er sprake van voortgaande taksterfte waardoor een steeds groter deel van de boom afsterft. Ook bestaat er geen behandeling waarmee aangetaste bomen kunnen worden genezen. (Wageningen Universiteit) 

Desalniettemin is het mogelijk om aangetaste essen die nog een voldoende gezond kroondeel bevatten voor langere tijd te behouden. Wegsnoeien van zwaar aangetaste delen helpt immers om het gevaar van vallende takken te verminderen en stimuleert hergroei uit de (nog) gezonde delen van de boom. Vooral oudere bomen groeien weer uit op de nog levende, gezonde delen. Hierdoor kunnen oudere bomen meerdere jaren overleven en soms ook weer (deels) herstellen. (Wageningen Universiteit)

Wanneer we met deze kennis kijken naar de essen langs het wandelpad op het terrein van Lunetzorg zien we een groot verschil in de mate van aantasting tussen bomen. Zeker de helft van de essen is voor het overgrote deel aangetast (zie afbeelding 2). Deze bomen bevatten veel dood hout waarmee er een groot risico is op takbreuk en stambreuk. Daar waar het pad veelvuldig wordt bewandeld door bewoners, begeleiders en omwonenden is het een terechte keuze om deze zwaar aangetaste essen te kappen en te vervangen door andere soort(en).  

Echter staan er ook veel essen langs het pad waar de ziekte in veel mindere mate de boom heeft aangetast (afbeelding 3). Voor deze bomen raadt Trefpunt Groen Eindhoven aan om de dode/ aangetaste takken te verwijderen. Hiermee wordt de gevaarzetting voor het belangrijkste deel weggenomen en kan met een gerust hart afwachten of de boom in staat is om de uitbreiding van de ziekte zelf te stoppen. Het laten staan van essen die nog voldoende gezond kroondeel hebben is van groot belang voor de overleving van de soort. De gewone es is inheems in Nederland en van grote waarde voor de biodiversiteit; ca. 100 soorten planten, mossen en insecten zijn specifiek afhankelijk van de es. 

Compensatie

Lunetzorg is voornemens de essen te vervangen door 70 nieuwe bomen. Lunetzorg heeft voorgesteld 4 soorten terug te planten om kwetsbaarheid door ziektes en plagen te verminderen: populieren, iepen, (knot)wilgen en meidoorn. 

Trefpunt Groen Eindhoven vindt het een goede keuze te kiezen voor het terugplanten van diverse soorten. Het bomenbestand wordt hiermee veerkrachtiger. Desalniettemin adviseert Trefpunt Groen Eindhoven een kleine aanpassing in de soortkeuze. Trefpunt Groen Eindhoven adviseert de nieuwe bomen terug te planten in de volgende 5 soorten: Italiaanse populier, Canadese populier, (knot)wilg, iep en els. De meidoorn past qua grote en beeld minder in het Dommeldal. Bovengenoemde vijf soorten zijn niet gevoelig voor de ziektes en plagen die de komende jaren op ons af lijken te komen. 

Op verzoek van de buurt (Vereniging Omwonenden Kasteel Eckart) adviseert Trefpunt Groen Eindhoven de nieuwe bomen dusdanig aan te planten dat de laanstructuur voor de langere termijn behouden blijft (e.g. afstand tot elkaar, ritme). 

Naast de voorgenomen compensatie zal Lunetzorg de stammen van ca. 10 essen laten staan. Deze kunnen zo opnieuw uitlopen en dienen als broedplaats voor o.a. spechten. 

Conclusie

Gelet op de aantasting door de essentaksterfte is het een terechte keuze maatregelen te treffen t.b.v. veiligheid en toekomstbestendigheid van de bomenrij. Trefpunt Groen Eindhoven staat positief tegenover de voorgenomen ingreep mits onze adviezen worden overgenomen:

• Behouden van de essen met voldoende gezond kroondeel (ruim 30 stuks). Door de dode/aangetaste takken te verwijderen kunnen de bomen zonder gevaar blijven staan. Mogelijk lukt het de bomen om uitbreiding van de aantasting te stoppen. Bovendien maakt het de kapwerkzaamheden van de overige essen  minder ingrijpend (geen volledige kaalslag). Indien gewent kan Trefpunt Groen Eindhoven samen met Lunetzorg ter plaatse bekijken welke bomen gehandhaafd kunnen blijven. 
• De overige essen (ca. 40 stuks) die zwaar aangetast zijn door de essentaksterfte vervangen door nieuwe bomen. Trefpunt Groen Eindhoven adviseert af te wisselen tussen de volgende soorten: Italiaanse populier, Canadese populier, (knot)wilg, iep en els. 

Joop van Hout Lieke Stoffelen