Kapadvies Wonen in Wiele

Aanleiding

Het betreft de kap van 117 bomen voor de ontwikkeling van de woonwijk ”Wonen in Wiele” te Eindhoven.

Het plangebied ligt in het noordwesten van Eindhoven en wordt omsloten door Lochemstraat, Koenraadlaan, Elburglaan en Apeldoornstraat, zie figuur 1. In het plangebied is natuur te vinden, bestaande uit onder andere grasland, houtsingels, bosschages. In het midden en westen van het plangebied is een BMX-baan aanwezig. Het parcours is bestraat en er is een keet aanwezig. In het zuidwesten staan bakken met kruiden die door de bewoners uit de omgeving gebruikt worden. Grenzend aan het plangebied liggen huizen met tuinen, een Urban Sports Park, en landgoed de Wielewaal.

Afweging

Onderbouwing te kappen bomen

Het ontwerp van de woonwijk is gebaseerd op inpassing van zoveel mogelijk bomen met een redelijk tot goede conditie en een levensverwachting van meer dan 15 jaar. De inventarisatie van de bomen en hun levensverwachting is dus al in een vroeg stadium gedaan. Het behoud van zoveel mogelijk bomen bleek desalniettemin een grote uitdaging in combinatie met de 139 te verwezenlijken woningen. Er staan niet alleen veel bomen, maar door de verdichte, leemhoudende bodem wortelen alle bomen ook vooral oppervlakkig (tot 50cm diep) en breed (tot buiten de kroonprojecties van de bomen). Woningen in het ontwerp moeten daarom 1,5 meter uit de kroonprojectie van de bomen vandaan blijven.   

In de Boom Effect Analyse zijn ook knelpunten geconstateerd waarvoor het ontwerp of de werkwijze wordt aangepast om bomen te behouden. Enkele voorbeelden:

• Ten bate van de bomen 144 en 154 is het beoogde huizenblok wat verschoven. Ook wordt een aangepaste werkwijze toegepast bij het werken aan kabels en leidingen nabij deze bomen.
• Er wordt ingezet op een wortel-sparende werkwijze voor de aanleg van een stroomkabel voor openbare verlichting langs een pad door het bestaande bosplantsoen. Getracht wordt om de dikke wortels in de kabelsleuf te behouden, of, wanneer dat niet mogelijk is, een sleufloze techniek te gebruiken om de kabels aan te leggen of af te wijken van het geplande tracé zodat de afstand van de bomen wordt vergroot. Dit komt ten gunste aan bomen 7, 13, 16, 24, 25, 27.
• Voor het behoud van de zomereik (boomnummer 197) is een wandelpad langs de parkeerplaats komen te vervallen.
• Voor meerdere andere bomen wordt het wegdek verhoogd, wordt waterdoorlatende verharding toegepast, of wordt de fundering van een pad of de rijbaan achterwegen gelaten. Het gaat onder andere om aanpassingen aan de rijbanen, voetpaden aan de Lochemstraat en voetpaden in het park.
• Langs de Elburglaan staat een rij volwassen rode beuken. De bosstrook langs de Elburglaan biedt beschutting en bescherming aan deze beuken. Dat is vooral nodig in verband met de stam van de beuken, die gevoelig is voor zonnebrand. Hoewel in de bosstrook enkele bomen gekapt worden (196, 92 en 146-152), blijft een groot deel van de bomen en struiken die beschutting bieden, behouden. Ook wanneer zij een korte verwachte levensduur hebben. Indien er toch bomen uitvallen, worden de stammen van de beuken ingepakt met jute als tijdelijke maatregel om zonnebrand te voorkomen.

Na uitvoering van de boominventarisaties en Boom Effect Analyses in meerdere stadia van het ontwerp, zijn de uiteindelijke cijfers als volgt:

• Op het terrein staan 192 bomen. Het betreft voornamelijk volwassen bomen in groepen en in rijen.
• 117 van de 192 bomen moeten verwijderd moeten worden voor het plan. Hiervan hebben 24 bomen een goede levensverwachting (>15 jaar), 42 bomen een levensverwachting van 5 tot 15, en 51 bomen een levensverwachting van minder dan 5 jaar. 

Compensatie

De te kappen bomen zijn getaxeerd en hebben bij elkaar een monetaire waarde van 106.275,- EUR. In het kader van de Verordening Bomen 2021 moeten de ontwikkelaars voor eenzelfde bedrag aan bomenwaarde terugbrengen in het gebied. Dat is ingevuld door 50 bomen van onderstaande soorten aan te planten, inclusief ondergrondse groeiplaatsvoorzieningen en 3 jaar nazorg.

Het compensatieplan heeft hiermee een waarde van 115.000,- EUR, en voldoet dus aan de verplichting. De plattegrond van de nieuwe situatie, inclusief bestaande bomen, te verwijderen bomen, en nieuw aan te planten bomen, wordt dan als volgt: 

Adviezen voor een duurzaam behoud van bestaande en toekomstige bomen

Bovenstaand is slechts een theoretische uitwerking. In werkelijkheid zal er veel zorgvuldigheid geboden zijn om de bestaande bomen ook werkelijk gezond te houden terwijl er zware machines op het terrein rijden en er bouwwerkzaamheden plaatsvinden. Het gevaar voor fysieke schade en bodemverdichting ligt op de loer. Door bodemverdichting verstikken boomwortels en zal de boom langzaam aftakelen. Ook het aanslaan van de nieuwe bomen valt of staat met een goede groeiplaats en gezonde bodem om in te wortelen.

De Boom Effect Analyse geeft al randvoorwaarden mee om schade te voorkomen, zoals het aanstellen van een toezichthouder bomen en het afzetten van de kwetsbare zones rond een boom met bouwhekken. Deze randvoorwaarden willen we onderschrijven. Speciale aandacht is ook vereist bij het bouwrijp maken van de grond ter plaatse van de fietscrossbaan. In dit gedeelte bevinden zich hellingen en verhogingen. De verhogingen die moeten worden afgegraven, liggen deels binnen de wortelzone. Bij het bouwrijp maken van het terrein is binnen de kroonprojecties van de bomen afgraving op maat benodigd op basis van advies van een boomdeskundige.

Daar bovenop geven we vanuit TGE graag nog enkele adviezen mee om bomen duurzaam te behouden:

• Zorg ervoor dat er altijd organisch materiaal op de boomspiegel aanwezig is. Dat voedt het bodemleven, en houdt de grond losser. Denk aan onderbeplanting (zodat gevallen blad altijd kan blijven liggen), dood hout (van de gekapte bomen!), en het aanbrengen van schimmeldominante compost.
• We zien ook bloemrijk gras in de impressies van de nieuwe woonwijk. Op die plekken moet de bodem verschraald worden – waarschijnlijk 2 keer per jaar maaien en afvoeren. Dergelijke bloemrijke open stukken zijn heel waardevol voor insecten, maar moeten dus niet gecombineerd worden met bomen.
• Je kunt bodemverdichting eventueel meten, en meteen na de bouw opheffen door de grond te “ploffen”.   

Het dode hout is om veel redenen waardevol om zoveel mogelijk in het plangebied te houden. Laat hout liggen in de boszone, verwerk het tot bankjes, spelelementen of padbegrenzers. Dit is de nieuwe manier van omgaan met dood hout.

Ten slotte willen we nog meegeven, zoals in eerdere stadia ook aangegeven, dat communicatie ook een belangrijk onderdeel is voor het lange termijn behoud van de bomen en planten. Wanneer bewoners ze waarderen en de natuurwaarde begrijpen, zullen ze hopelijk ook zorgvuldiger omgaan met het groen op de locatie. Communiceer, bijvoorbeeld via flyers, over de keuzes van beplanting in relatie tot het landschap, over toekomstig natuur-inclusief beheer, over getroffen inbouwvoorzieningen voor vogels en vleermuizen, etc. TGE kan ook partners betrekken zoal het IVN, voor een presentatie of rondleiding door de buurt, en informatie over groene tuininrichting ten behoeve van klimaatadaptatie en biodiversiteit. Laat het ons weten als er behoefte is dit verder uit te werken.

Conclusie

117 bomen kappen voor woningen is niet niets. Desalniettemin geloven we dat natuur-inclusieve woonwijken nog steeds een meerwaarde kunnen bieden voor de natuur in de stad. Het valt of staat met de kwaliteit van het groen, dat weer verbonden is aan de kwaliteit van de bodem. Grote zorgvuldigheid is benodigd, zeker op een locatie als deze waar al omvangrijke bomen aanwezig zijn. We zien dat er moeite is gedaan om het huidige groen zoveel mogelijk te behouden. We gaan daarom akkoord met de kap en compensatie, maar geven hierboven nog adviezen mee om de huidige bomen en nieuwe aanplant ook werkelijk op een goede manier te behouden.