Groen Café: 'Darwin in de Stad' - Terugblik
Op donderdag 3 november was het eindelijk tijd voor het lang verwachte Groen Café met Menno Schilthuizen! Tickets waren al een tijdje verkrijgbaar, wat zorgde voor een overvolle zaal. Bijna 80 mensen waren een en al oor naar het verhaal van de evolutiebioloog en schrijver van het boek ‘Darwin in de Stad’
Nadat Jannie Landa het Groen Café op gepaste wijze opende namens ons team was het tijd voor een boeiend verhaal over evolutie in de stad. Wij maakte een samenvatting voor geïnteresseerde die niet aanwezig konden zijn.
De mier als ecosysteem engineer
De aanwezigen werden meegenomen naar het binnenste van een mierennest. Ook op dit niveau vindt evolutie plaats. Er zijn namelijk kevertjes die zich laten voeren door mierenwerksters. Door de chemische mierentaal te leren spreken houden zij de mieren voor de gek, en zijn ze in staat om te profiteren van de huisvesting en het voedsel van het mierennest. Om predatoren af te leiden hebben sommigen van de tot wel 10.000 soorten kevers in de loop van de tijd ook wat uiterlijke kenmerken overgenomen van de mieren. Onder hen zijn soorten die jagen op mieren, maar ook soorten die profiteren van het afval van de mieren. De mieren organiseren hun nest zo dat andere diersoorten hier profijt van hebben.
Er is een diersoort welke ook kolonies bouwt en in voedsel voorziet, niet alleen voor zichzelf maar ook voor andere diersoorten: de mens. Lang waren steden een uitzondering in ons landschap, maar de laatste decennia neemt de verstedelijking steeds meer toe. Bij ons, maar ook zeker in Azië waar sommige steden de grootte van een land zoals België aanneemt. Wat gebeurt er met de natuur als de stad zich steeds meer uitbreidt?
Steden bieden kansen
Hoewel de verstedelijking soms een grote bedreiging voor de natuur lijkt, zijn er wel degelijk dieren en planten welke profiteren van onze energiebronnen, infrastructuur en voedsel die de stad met zich meebrengt. Met foto’s, filmpjes en grappige voorbeelden nam meneer Schilthuizen ons mee in alle diersoorten die wel degelijk profiteren van onze voorwerpen en voedselbronnen.
Denk bijvoorbeeld aan alle filmpjes van wasberen in Noord-Amerika, vossen in Europa of spechten die merken dat onze lantaarnpalen of regenpijpen zich beter lenen om hun territorium af te bakenen dan een traditionele boomstam.
Foto: Kees Moeliker
Niet alleen dieren profiteren van onze infrastructuur en voorwerpen, ook planten verspreiden zich soms wat beter met wat hulp van de mens. Het zouttolerante plantje ‘lepelblad’ groeit dankzij het bestrooien van onze snelwegen bijvoorbeeld niet alleen meer in duingebieden, maar langs iedere grotere snelweg in Nederland en België.
Kansen maar ook bedreigingen
Helaas brengt de verstedelijking niet alleen kansen, maar ook bedreigingen. Meneer Schilthuizen stelde ons voor aan ongelukkig ‘evolutieverschijnsel’: de McFlurr-egel. Deze egel laat ons zien dat hier mogelijkheden zitten voor evolutie. De stekels zijn wellicht minder nodig om roofdieren af te weren, en zitten in de weg wanneer het de voedselbronnen in de stad betreft. Is er hier sprake van versnelde evolutie door de mens? De tijd zal het uitwijzen!
De stad als extreem habitat
Tot slot nam meneer Schilthuizen ons mee in de verschillen tussen stad en natuur. De stad kan gezien worden als extreem habitat, dieren en planten kunnen hier leven mits ze zich aanpassen. De stad biedt namelijk;
- Andere tempraturen (meer warmte)
- Meer vocht door de waterdamp van mensen en machines
- Meer geluid en herrie, met een constante laag frequente ruis
- Meer materialen die niet water doordringbaar zijn, zonder wortelmogelijkheden dus!
- Eilandjes van groen
- Lichtvervuiling
- Elektromagnetische vervuiling
- Afval
Aan de hand van deze verschillen tussen land en stad werden de aanwezigen meegenomen in een aantal studies met diersoorten uit stedelijke gebieden en hun soortgenoten uit hun natuurlijke gebied. De omstandigheden in steden zorgen voor ander gedrag en eigenschappen, maar ook nieuwe relaties! Planten en diersoorten uit verre oorden zorgen voor nieuw voedsel en nieuwe relaties tussen inheems en uitheems.
Vragen, pitches en discussie
Het groen Café werd afgesloten met de overhandiging van het boek Eindhoven Evergreen – De Groen(t)e Revolutie aan de spreker, waarna er ruimte was voor vragen. Deze gelegenheid werd goed benut. Er waren onder andere vragen over de uitbreiding van Japanse duizendknoop, de toename van bepaalde vogelsoorten in de stad en of het jammer is dat sommige diersoorten uitsterven door het nieuwe landschap en ecosysteem wat gecreëerd wordt door de mens. Wij kijken terug op een succesvol en leerzaam Groen Café en willen Menno Schilthuizen en alle aanwezigen bedanken voor hun deelname.
Wist je dat Menno Schilthuizen meerdere boeken heeft geschreven, en ook expedities organiseert zodat je kunt ervaren hoe het is om een moderne Darwin te zijn?
Foto's: Bea Straver