Reactie ‘Raadsvoorstel Ontwikkelingsvisie Stadsbos en Landgoed De Wielewaal’

Ten eerste willen we onze waardering uitspreken voor de inspanningen van het projectteam om een balans te vinden tussen natuur, recreatie en cultuur in de Ontwikkelingsvisie Stadsbos en het Ruimtelijk Plan Wielewaal. Het is een enorme opgave geweest om de onderzoeken die tot nu toe zijn gedaan en de meningen van inwoners en organisaties te verzamelen en te verwerken.  

Trefpunt Groen Eindhoven is betrokken geweest bij het participatieproces dat heeft geleid tot de Ontwikkelingsvisie die nu in de gemeenteraad wordt besproken. We hebben verschillende algemene aanbevelingen en concrete voorstellen gedaan, waarvan sommige zijn meegenomen in de huidige visie of zullen worden opgenomen in toekomstige stappen.  

Toch wil TGE graag de aandacht vestigen op een paar punten die volgens ons in dit stadium van de discussie relevant zijn. Hiermee willen we de documenten die ter discussie staan verbeteren en meedenken over de volgende stappen in het proces. 

TGE is erg blij dat de gemeente Eindhoven in staat is geweest het landgoed ‘De Wielewaal’ aan te kopen. Dit “nieuwe” gebied binnen de Groene Wig biedt enorm veel kansen. Wij zijn ook tevreden met de kaders die zijn vastgesteld door de gemeenteraad van Eindhoven met betrekking tot De Wielewaal, o.a.: 'De natuur op de Wielewaal moet worden behouden en versterkt' en “Geen woningbouw”. Wij begrijpen de redenen en motivatie om de Wielewaal open te stellen voor het publiek. Het moet een ontmoetingsplek zijn, een heerlijk buitengebied om te ontspannen en ruimte om in contact te komen met de natuur. We willen dus duidelijk maken dat we er niet tegen zijn om de Wielewaal open te stellen voor het publiek.  

Maar wat de Wielewaal kenmerkt en echt onderscheidt van andere delen van het Stadsbos is zijn afgezonderde karakter. Decennialang is het afgesloten geweest, zonder de aanwezigheid van grote aantallen mensen, zonder verkeer, met een immense rust. De Wielewaal moet daarom de kern van rust en stilte worden binnen het Stadsbos, voor mensen en voor biodiversiteit. Dit moet terug te zien zijn in de keuzes die in de toekomst gemaakt worden voor het gebruik van de verschillende aanwezige gebouwen, het activiteitenprogramma en wat er binnen de Wielewaal is toegestaan. 

Wij verwelkomen dus het feit dat de Wielewaal gefaseerd zal worden opengesteld en dat er een evaluatie zal plaatsvinden van de menselijke druk in de verschillende fasen van openstelling (blz. 61, punt 6.8). Echter, voor een goede zonering en de definitie van het padennetwerk is het noodzakelijk om te weten welke soorten daadwerkelijk aanwezig zijn binnen de Wielewaal en waar. Tot nu toe zijn er slechts twee preliminaire rapporten uitgevoerd: een QuickScan, uitgevoerd in december 2022 (dus in de winter, wanneer de meeste soorten niet aanwezig/zichtbaar zijn) en die aangeeft dat verdere studies nodig zijn; en een natuurwaardenkaartrapport (februari 2023) alleen gebaseerd op de mogelijke aanwezigheid van geschikte leefgebieden. We vinden het van groot belang dat een van de volgende stappen is om de aanwezige soorten jaarrond te inventariseren en in kaart te brengen (verenigingen zoals KNNV kunnen hierbij helpen). Op die manier zouden we de daadwerkelijke aanwezigheid van bedreigde, beschermde of gevoelige soorten in de verschillende gebieden weten. Dit is cruciaal voor het bepalen van de best mogelijke zonering en het bereiken van de gewenste balans tussen natuur, recreatie en cultuurhistorie binnen de Wielewaal. 

Ondanks hetgeen in de Kanttekeningen van het raadsvoorstel staat, was het voorstel van TGE niet alleen “om meer nieuwe natuur te realiseren op locaties waar recreatie zou kunnen plaatsvinden, minder wandelpaden te realiseren en meer stiltegebieden toe te voegen” (punt 1.2, blz. 7). Wat wij nastreven is dat in de Ontwikkelingsvisie en in het Ruimtelijk Plan expliciet wordt gemaakt dat er binnen de Wielewaal of in andere delen van het Stadsbos de mogelijkheid bestaat om andere stiltegebieden te definiëren, als de aanwezige natuurwaarden daarom vragen. In dit stadium willen we nog niets vastleggen. Wat we wel wensen is dat er in de Ontwikkelingsvisie rekening wordt gehouden met de mogelijkheid voor extra gebieden voor natuur in het Stadsbos. En dat die mogelijkheid niet wordt uitgesloten in het document. 

Juist om de Wielewaal als de rustige kern van het Stadsbos te behouden, blijven wij van mening dat honden (of andere huisdieren) niet in de Wielewaal mogen komen (ook niet aangelijnd). Dit is zowel positief voor de mensen die hier komen als voor de biodiversiteit. Er zijn al verschillende onderzoeken gedaan, zowel in natuurgebieden als in parken, naar de effecten van de aanwezigheid van honden. Van verstoring tot het opjagen van wilde dieren, tot de effecten van hun uitwerpselen op de bodem en van anti-vlooien chemicaliën op insecten. De Wielewaal is nooit opengesteld voor mensen, noch voor honden. Het is dus een speciale, uniek plek, wat dat betreft. Er zijn al veel andere gebieden in Eindhoven waar mensen met hun hond kunnen wandelen. Als honden alleen aangelijnd toegestaan zouden zijn, zal het moeilijk (zelfs onmogelijk?) te handhaven zijn, zoals dat ook in veel andere (natuur)gebieden in Eindhoven gebeurt. Het is makkelijker om direct geen honden toe te staan dan om ze wel toe te staan en dan terug te moeten komen op deze beslissing. Wij zijn van mening dat met de juiste communicatie iedereen dit besluit zal begrijpen. 

Het traject was tot nu toe gericht op het opstellen van een ontwikkelingsvisie voor het Stadsbos en het zoeken naar samenhang tussen de verschillende deelgebieden. Een van de volgende stappen zou het uitwerken van een ecologische visie voor natuur en biodiversiteit in het Stadsbos moeten zijn. Welke biodiversiteit willen we binnen het Stadsbos over 20, 50, 100 jaar? Welke bijzondere soorten hebben we nu en welke kunnen we in de toekomst hebben? Hoe komen we daar (door actief beheer, renaturalisatie, of anders)? 

TGE vindt dat een hoofdwandelroute door het hele Stadsbos, waarmee de Wielewaal met de andere deelgebieden verbonden wordt, van toegevoegde waarde zou kunnen zijn voor de identiteit van het Stadsbos. Toch mag dit niet ten koste gaan van de weinige gebieden waar geen padden bestaan en waar mensen nog steeds niet komen. Dus het verontrust ons dat de voorgestelde route van het ‘Struinpad’ verschillende oude, en tot nu toe gesloten, bossen doorkruist over de verschillende deelgebieden van het Stadsbos. De aanwezigheid van groepen mensen in een bos, zelfs als ze op een knuppelpad lopen, heeft altijd een impact op de aanwezige soorten, vooral de meest gevoelige. Daarom moet de route van dit 'Struinpad' goed doordacht zijn.  Aan de andere kant is het, als een nieuwe route is aangelegd, ook een kans om kritisch te denken over het opheffen van overbodige bestaande paden in de verschillende deelgebieden (b.v. binnen de Grote Beek, Herdgang, Wielewaal, e.a.) en een kans om nieuwe stiltegebieden voor de natuur te creëren. 

We zijn het ermee eens dat het opstellen van ruimtelijke plannen voor Landgoed De Mispelhoef en Philips Fruittuin een goede volgende stap zou kunnen zijn. Dit moet echter gebeuren op initiatief van de gemeente, met een integrale aandacht voor alle functies van deze deelgebieden, en niet alleen op initiatief van de bedrijven/organisaties die er actief zijn. De voorstellen zijn onder andere voor Mispelhoef: een aantal recreatiewoningen, een mogelijk stadscamping, twee nieuw parkeerterreinen; en voor Phillips Fruittuin: 15 Tiny Houses in de boomgaard en twee nieuwe langzaam verkeerroutes. Gezien deze intenties en dat deze twee zones naast elkaar liggen, zijn we van mening dat de twee ruimtelijk plannen tegelijkertijd moeten worden uitgevoerd en er rekening met elkaar gehouden moet worden (en idealiter ook met de ruimtelijk kaders voor Welschap). 

We maken ons vooral zorgen over de vele functies en voorzieningen die in het document worden genoemd voor de Mispelhoef (parkeerterreinen, recreatiewoningen, en stadscamping). Ondanks zijn kleine oppervlakte heeft dit deelgebied een belangrijke strategische ligging. Ingeklemd tussen het Flight Forum en het GDC Acht, met het BIC1 ernaast, is Mispelhoef het enige onbebouwde deel van de 'buitenste gordel' van NW Eindhoven. Het is een belangrijke ecologische schakel tussen de stad en de omgeving. En deze moet robuuster worden gemaakt. 

Hoewel faunapassages cruciaal zijn voor soorten om structuren als wegen en spoorwegen te overbruggen, is er voor een goede ecologische verbinding door het landschap meer nodig dan dat. Er zijn goede natuurlijke corridors en rustgebieden nodig, die groot genoeg zijn voor soorten om zich veilig te verplaatsen. Omdat op dit moment een visie met bijhorende mogelijkheden ter discussie staat, vinden wij dat "het versterken van de ecologische verbinding tussen Eindhoven en het omliggende buitengebied" een van de punten voor Landgoed Mispelhoef en buitenplaats Strijpse Es zou moeten zijn binnen de Ontwikkelingsvisie. 

Wij vinden dat de definitie van ruimtelijk kaders voor Buitenterrein Welschap - nog voor de definitie van een ruimtelijk plan - een goede stap is. Voor nu wil Trefpunt Groen Eindhoven het standpunt benadrukken dat er niet gebouwd dient te worden op Welschap. En dus dat een van de kaders voor dit buitengebied "geen nieuwbouw" zou moeten zijn. 

Dit buitengebied is een integraal onderdeel van deze Groene Wig. In onze optiek is buitenplaats Welschap er vooral voor de natuur. Er kan een groots natuurontwikkelingsgebied voor de stad van gemaakt worden. Uit ecologisch onderzoek blijkt dat er al hoge natuurwaarden aanwezig zijn in het gebied, met zeldzame flora en fauna. Een grote diversiteit aan bomen, diverse honderdjarige bomen, een gevarieerd landschap met een wisselende ondergrond en met veel potentie voor natuurontwikkeling. Met beschermde populaties zoals watersalamanders (rode lijst) en vleermuizen (rode lijst). De realisatie van woningen betekent een te grote aanslag op de natuur. Is het niet zo dat de Groene Wiggen beschermd dienen te worden en uitgesloten te worden van bebouwing?